Иранските маси като източник на социална промяна: времената на управлението на Мохамад Мосадък

Мохаммад Мосаддег (източник: YouTube)

Поглед към масите по времето на Мохаммад Мосаддег рпез призмата на Елиас Канети и на прозата на Ахмад Махмуд

Studia Europaea 2/2022, Babeș-Bolyai University (Romania), 30 December 2022

Владимир Митев

Резюме

Тълпите са играли и продължават да играят много важна роля в иранската политика в критични моменти. В тази статия се разглежда ролята му в средата на ХХ век, особено по време на управлението на Реза Шах (1925-1941 г.) и на Мохамед Мосаддег (1951-1953 г.). В статията се прави преглед на европейската мисъл за масите, като се обръща специално внимание на идеите на родения в България нобелов лауреат Елиас Канети. Канети смята, че тълпата не винаги е ирационална, зла сила, а понякога играе исторически положителна роля: когато изисква и осъществява социална промяна. Точно това се случва по времето на Мосаддег. Погледът към тези времена е направен чрез откъси от иранския роман ,,Съседи” на Ахмад Махмуд, но също и чрез преглед на тогавашната преса и историческите трудове на Ерванд Абрахамян.

Advertisement

Masele iraniene ca sursă de schimbare socială: guvernarea lui Mohammad Mosaddegh

Mohammad Mosaddegh (sursă: YouTube)

Romanul iranian Vecinii și epoca lui Mohammad Mosaddegh, văzute prin prisma ideilor despre mase ale bulgarului Elias Canetti

Studia Europaea 2/2022, Babeș-Bolyai University (Romania), 30 December 2022

Vladimir Mitev

Rezumat

Mulțimea a jucat și continuă să joace un rol foarte important în politica iraniană în momente critice. Acest articol analizează rolul acesteia la mijlocul secolului al XX-lea, în special în timpul guvernării lui Reza Shah (1925-1941) și în mandatul lui Mohammad Mosaddegh (1951-1953). Articolul trece în revistă gândirea europeană despre mase, punând un accent deosebit pe ideile laureatului Nobel pentru literatură Elias Canetti, născut în Bulgaria. Canetti credea că mulțimea nu era întotdeauna o forță irațională, malefică, ci uneori juca un rol istoric pozitiv: atunci când cerea și promulga schimbări sociale. Este exact ceea ce s-a întâmplat în timpul lui Mosaddegh. O privire asupra acestor vremuri este făcută prin intermediul unor extrase din romanul iranian ,,Vecini’’ de Ahmad Mahmoud, dar și printr-o privire asupra presei din acea vreme și a scrierilor istorice ale lui Ervand Abrahamian. 

The Iranian masses as a source of social change: the reign of Mohammad Mosaddegh

Mohammad Mosaddegh (source: YouTube)

The Iranian novel Neighbours and the times of Mohammad Mosaddegh, seen through the ideas about masses of Bulgaria-born Elias Canetti

Studia Europaea 2/2022, Babeș-Bolyai University (Romania), 30 December 2022

Vladimir Mitev

Abstract

The crowd has played and continues to play a very important role in Iranian politics at critical moments . This article looks at its role in the mid 20th century, especially during the times of rule of Reza Shah (1925-1941) and Mohammad Mosaddegh (1951-1953). The article reviews European thought about the masses, with special emphasis on the ideas of Bulgaria-born Nobel Laureate in Literature Elias Canetti. Canetti believed that the crowd was not always irrational, evil forces, but sometimes played a positive historical role: when it demanded and enacted social change. It is exactly what happened during the times of Mosaddegh. A look at these times is made through excerpts from the Iranian novel Neighbors by Ahmad Mahmoud, through a look at the press of that time and Ervand Abrahamian’s historical writing. 

On pseudo-artists

Gholam-Hossein Sa’edi (source: Public domain)

Gholam-hossein Sa’edi’s speech on the fourth night of Goethe Institute’s literary nights in Tehran (year 1977)

Gholam-Hossein Sa’edi

In the autumn of 1977, a literary festival was held in Tehran that has gone down in history. The Ten Literary Evenings at the Goethe Institute had an audience of 20,000 people. They brought together the Iranian public with the most important dissident intellectuals of the monarchist period. The unrest that began during these literary evenings is considered the beginning of the series of protests that led to the Islamic Revolution.

During the literary festival, Iranian intellectuals talk about freedom, censorship, true and false art. Below is a speech by playwright Gholam-Hossein Sa’edi (translated by Vladimir Mitev with minor abridgements) about fake artists. Gholam-Hossein Sa’edi is a psychiatrist who cared for the mentally ill in southern Tehran. He is known for his plays influenced by the theatre of the absurd. He was repressed by the authorities both before and after the Revolution. He died in Paris in 1985.

Despre pseudo artiștii

Gholam-Hossein Sa’edi (sursă: Public domain)

Discursul lui Gholam-Hossein Sa’edi în cea de-a patra seară a Cele Zece Ser Literare de la Goethe-Institut din Tehran (anul 1977)

Gholam-Hossein Sa’edi

În toamna anului 1977, la Teheran a avut loc un festival literar care a rămas în istorie. Cele Zece Seri Literare de la Institutul Goethe au avut un public de 20.000 de persoane. Acestea au reunit publicul iranian cu cei mai importanți intelectuali disidenți din perioada monarhistă. Tulburările care au început în timpul acestor serate literare sunt considerate începutul seriei de proteste care au dus la Revoluția Islamică.

În cadrul festivalului literar, intelectualii iranieni vorbesc despre libertate, cenzură, artă adevărată și falsă. Mai jos, vă prezentăm un discurs al dramaturgului Gholam-Hossein Sa’edi (în traducerea lui Vladimir Mitev cu mici scurtări) despre artiștii falși. Gholam-Hossein Sa’edi este un psihiatru care avea grijă de bolnavii mental în sudul Teheranului. Este cunoscut pentru piesele sale influențate de teatrul absurdului. A fost reprimat de autorități atât înainte, cât și după Revoluție. A murit la Paris în 1985.

За псевдотворците

Голам-Хосейн Саеди (източник: public domain)

Речта на Голам-Хосейн Саеди на четвъртата вечер от Десетте литературни вечери в Гьоте-институт (1977 г.)

Голам-Хосейн Саеди

През есента на 1977 г. в Техеран се провежда литературен фестивал, който остава в историята. Десетте литературни вечери в “Гьоте институт” имат публика от 20 000 души. Те срещат иранската публика с водещите интелектуалци дисиденти от монархическите времена. Броженията, които започват по време на тези литературни вечери са считани за начало на серията от протести, довели до Ислямската революция.

В рамките на литературния фестивал иранските интелектуалци говорят за свободата, цензурата, за истинското и фалшивото изкуство. По-долу представяме речта на драматурга Голам-Хосейн Саеди (в превод на Владимир Митев с малки съкращения), посветена на фалшивите творци. Голам-Хосейн Саеди е психиатър, който се грижи за психично болни в южната част на Техеран. Той е известен със своите пиеси, базирани на театъра на абсурда. Бил е репресиран от властите, както преди, така и след Революцията. Умира в Париж през 1985 г.

Good governance relies on the votes of the majority of the people

Screenshot of the article at Setare Sobh (Morning Star)

Fereydoun Majlessi, an Iranian foreign policy analyst in an interview with Setareh Sobh (Morning Star)

Morning Star, Faezeh Sadr: This year, Student Day is a different experience for the officials who go to the country’s universities as speakers. Because they face serious questions from students. Therefore, the impact of the social atmosphere and recent protests on the officials’ words is evident. Mohammad Baqer Qalibaf gave a speech on the occasion of Student’s Day at Tarbiat Modares University. In a part of his speech, the speaker of the parliament mentioned the recent protests and while introducing himself as one of those who contributed to the country’s problems with his mistakes, he said: “…we must prove the effectiveness of religion in the government…” Setareh Sobh made an interview with Fereydoun Majlesi, the analyst, who analyzed the words of the speaker of the parliament, which you can read below:

Buna guvernare se bazează pe voturile majorității populației

Captură de ecran de la articolul lui Luceafărul

Fereydoun Majlessi, un analist iranian de politică externă, într-un interviu acordat lui Setareh Sobh (Luceafărul)

Luceafărul, Faezeh Sadr: Anul acesta, Ziua Studenților este o experiență diferită pentru oficialii care merg în universitățile din țară în calitate de vorbitori. Pentru că se confruntă cu întrebări serioase din partea studenților. Prin urmare, impactul atmosferei sociale și al protestelor recente asupra cuvintelor oficialilor este evident. Mohammad Baqer Qalibaf a ținut un discurs cu ocazia Zilei Studentului la Universitatea Tarbiat Modares. Într-o parte a discursului său, președintele parlamentului a menționat protestele recente și, în timp ce se prezenta ca fiind unul dintre cei care au contribuit la problemele țării prin greșelile sale, a spus “…trebuie să dovedim eficiența religiei în guvern…”. Setareh Sobh a realizat un interviu cu analistul Fereydoun Majlesi, care a analizat cuvintele președintelui parlamentului, pe care îl puteți citi mai jos:

Доброто управление се основава на гласовете на мнозинството от населението

Статията на сайта на Setareh Sobh (източник: скрийншот)

Феридун Маджлеси, ирански външнополитически анализатор, в интервю за Setareh Sobh (Зорница)

Зорница, Фаезе Садр: Тази година Денят на студентите е различно преживяване за официалните лица, които отиват в университетите на страната като лектори. Защото се сблъскват със сериозни въпроси от страна на студентите. Въздействието на социалната атмосфера и неотдавнашните протести върху думите на длъжностните лица е очевидно. Мохамед Бакер Калибаф произнесе реч по случай Деня на студента в университета “Тарбиат Модарес”. В една част от речта си председателят на парламента споменава неотдавнашните протести и, представяйки се като един от тези, които с грешките си са допринесли за проблемите на страната, казва: “…трябва да докажем ефективността на религията в управлението…”. “Зорница” проведе интервю с анализатора Феридун Маджлеси, който анализира думите на председателя на парламента, което можете да прочетете по-долу:

تأثیر موج دوم فمینیسم در رمان ایرانی سووشون

جلد یکی از نسخه‌های انگلیسی سووشون (منبع: یوتیوب)

Analize Journal of Gender and Feminist Studies رومانی، n. 17 (31)/2022

نوشتۀ ولادیمیر میتییف¹

جامعۀ ایران تا پیش از انقلاب اسلامی بخشی از جریان جهانی اندیشه‌ها بود و پدیدآورندگان آن از دستاوردهای اندیشۀ جهانی برای نقد واقعیت آن استفاده می‌کردند. برای مثال «نظریۀ وابستگیِ» معروف، که جهان را به یک مرکز توسعه‌یافتۀ صنعتی و یک حاشیۀ استثمارشده تقسیم می‌کند، برای درک مقالۀ «غرب‌نشینی» جلال آل احمد (1961) بسیار به‌کار آمد. مسیر توسعۀ ایران را با غلبه بر عقب‌ماندگی تکنولوژیکی و اقتصادیِ ایجادشده توسط تابعیت شبه‌استعماری ترسیم می‌کند.

به همین ترتیب، موفقیت‌های موج دوم فمینیسم (که در دهه‌های 1960 و 1970 در غرب به اوج خود رسید) مبنای درک رمانی شد که در بستری کاملاً فرهنگی‑ایرانی نوشته شده بود. این رمان سووشون نام داشت و نوشتۀ سیمین دانشور بود.

تا پیش از دانشور، در ایران فقط مردان رمان می‌نوشتند، بنابراین می‌توان دانشور را اولین زن رمان‌نویس ایرانی دانست. این رمان از تکامل شخصی یک زن تحصیل‌کردۀ ایرانی می‌گوید که از تبعیت او از هنجارهای اجتماعی و نظم مردسالارانه شروع می‌شود و تا اعتراض آشکار او به وضعیت موجود ادامه می‌یابد.این تکامل براساس پویایی اخلاقی درونی قهرمانی اتفاق می‌افتد که هیچ الگو و پشتوانه‌ای برای رهایی خود ندارد. او خود را از نظم ظالمانه رها می‌کند و پیشگام جنبش زنان ایران می‌شود. گرچه در زمان ما جنبش فمینیستی به‌طور سنتی قوی است، اما در طول جنگ جهانی دوم، یعنی زمانی که کنش در رمان اتفاق می‌افتد، به‌سختی درحال ظهور بود.

این مقاله درپی آن است که اثبات کند رمان سووشون از موج دوم فمینیسم در غرب الهام گرفته است، همچنین امواج فمینیسم را بررسی می‌کند، زندگینامۀ سیمین دانشور را ارائه می‌کند، ارجاعاتی به بخش‌هایی از رمان دارد و رهایی شخصیت اصلی زری را، که دانشور آشکارا با آن یکی می‌شود، تحلیل می‌کند. روش مورد استفاده را خواندن نزدیک می‌نامند.

این نکته حائز اهمیت است که تکامل معنوی زری در سووشون را عوامل متعددی تعیین می‌کنند که می‌توان به این موارد اشاره کرد:

میل او به امنیت و یکپارچگی خانه و خانواده‌؛ تضاد میان تحصیلات درجه‌یک او در مدرسۀ انگلیسی شیراز و فساد و ویرانی ناشی از جنگ و اشغال جنوب ایران به‌دست بریتانیا و درنهایت ظهور و سپس افزایش شجاعت زری برای مخالفت با نظم انسان‌ساخته‌ای که در آن او را جنس پست‌تر معرفی می‌کند.

این تحول که با پویایی‌های درونی صورت می‌گیرد زری را متوجه این نکته می‌کند که اگر موضوع مدنظر او صرفاً روابط عمومی باشد، هرچه به آن اهمیت می‌دهد نابود می‌شود. او می‌داند که تا زمانی که جامعه مجبور به این کار نشود به او احترام نمی‌گذارد. با این حال، مخالفت او با قوانین تحمیلی، یک هوس زودگذر نیست، بلکه احساسی عمیقاً آگاهانه از نیاز به عدالت در جهانی است که درحال فروپاشی است.

سووشون، زمان اشغال ایران (1941)، یعنی دوران تفرقه‌افکنی در جنوب ایران، را به‌تصویر می‌کشد. برخی برای کسب قدرت درتلاش‌اند تا با انگلیسی‌ها همکاری کنند، عده‌ای از شرایط نابسامان جامعه سوء‌استفاده می‌کنند و از قاچاق اسلحه سود می‌برند، تعدادی علیه دولت توطئه می‌کنند و بعضی نیز یا با همه‌گیری تیفوس مبارزه می‌کنند و یا بیماران روانی را درمان می‌کنند. در این میان، زری تلاش می‌کند تا سرزمینش را بدون جنگ به‌دست آورد. تفاوت زری با دیگران در این است که او برای خدمت به زندگی تلاش می‌کند، درحالی‌که دیگران در خدمت قدرت هستند. البته این یکی از نشانه‌هایی است که نشان می‌دهد سووشون با درک نقش زنان در جامعه و با مفاهیم موج دوم فمینیسم مطابقت دارد.